„ძირითადად ვრცელდება სასუნთქი წვეთებით, სიმპტომები ხშირად წააგავს გაციებას ან გრიპს, რაც ართულებს დიაგნოზის დასმას“ - გიორგი ფხაკაძე HMPV-ზე

პროფესორი, მედიცინის დოქტორი, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მაგისტრი, ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი ანთროპოლოგიისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საკითხებში გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში პოსტს აქვეყნებს და ახალ hMPV ვირუსზე საუბრობს: 

„რა არის ადამიანის მეტაპნევმოვირუსი (HMPV), შემთხვევები იზრდება თუ არა ჩინეთში და არის თუ არა საფრთხე საქართველოში?

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე
ჩრდილოეთ ჩინეთში ადამიანის მეტაპნევმოვირუსის (HMPV) შემთხვევების ზრდამ გამოიწვია ფართო საზოგადოების ყურადღება და განხილვა, რაც ზოგიერთს აფიქრებინებს მის სერიოზულობასა და პოტენციურ გლობალურ საფრთხეზე. მიუხედავად იმისა, რომ HMPV ახალი ვირუსი არ არის და შედარებით დაბალ რისკს წარმოადგენს COVID-19-ის მსგავსი პანდემიისთვის, მისი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის გავლენა, განსაკუთრებით მოწყვლად ჯგუფებზე, სერიოზულად უნდა იქნეს განხილული. საქართველოსთვის ეს სიტუაცია ხაზს უსვამს აუცილებლობას, გააძლიეროს ჯანდაცვის სისტემები, გააუმჯობესოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის განათლება და მიიღოს საერთაშორისო აკრედიტაციის სტანდარტები ამ გამოწვევების უკეთ მართვისთვის.

რა არის ადამიანის მეტაპნევმოვირუსი (HMPV)?

ადამიანის მეტაპნევმოვირუსი (HMPV) არის სასუნთქი გზების ვირუსი, რომელიც Paramyxoviridae ოჯახის წევრია და იმავე ოჯახს მიეკუთვნება, რასაც რესპირატორული სინციტიალური ვირუსი (RSV). პირველად 2001 წელს ნიდერლანდებში აღმოჩენილი HMPV დიდი ხნის განმავლობაში ცირკულირებდა და ახლა ერთ-ერთ ძირითად მიზეზად ითვლება სასუნთქი გზების დაავადებების გლობალურად.

HMPV ძირითადად ვრცელდება სასუნთქი წვეთებით, როდესაც ინფიცირებული ადამიანი ახველებს ან აცემინებს, და ასევე პირდაპირი კონტაქტით დაბინძურებულ ზედაპირებთან. მისი გავრცელება ყველაზე ხშირია ცივი ამინდების პერიოდში და სიმპტომები მერყეობს მსუბუქიდან მძიმე შემთხვევებამდე, რაც დამოკიდებულია პაციენტის ასაკზე, ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე და იმუნურ პასუხზე.

HMPV-ის სიმპტომები

HMPV-ის სიმპტომები ხშირად წააგავს გაციების ან გრიპის სიმპტომებს, რაც ართულებს დიაგნოზის დასმას კონკრეტული ტესტების გარეშე. ამ სიმპტომებში შედის:

• მსუბუქი სიმპტომები:
• სიცხე
• ცხვირის გაჭედვა ან გამონადენი
• ყელის ტკივილი
• ხველა
• დაღლილობა და კუნთების ტკივილი
• მძიმე სიმპტომები:
• სუნთქვის გაძნელება
• გუგუნი ფილტვებში
• მუდმივი ხველა
• რთული სუნთქვა
მოწყვლად ჯგუფებში, როგორიცაა ბავშვები, ხანდაზმულები ან იმუნოდეფიციტური პირები, HMPV შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მძიმე გართულებები, მათ შორის:
• ბრონქიტი
• პნევმონია
• მწვავე რესპირატორული დისტრესი

HMPV-ის გამომწვევი მიზეზები
HMPV ვრცელდება შემდეგი გზებით:

1. სასუნთქი წვეთები: ინფიცირებულ პირთან ახლო კონტაქტის დროს ხველისა ან ცემინებისას.
2. დაბინძურებული ზედაპირები: ზედაპირებზე ვირუსის შეხებით და შემდეგ ცხვირის, პირის ან თვალების შეხებით.
3. სეზონური გადაცემა: გავრცელების პიკი ცივ თვეებში ხდება, გრიპისა და RSV-ის მსგავსად.
მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანების უმეტესობა მსუბუქი ინფექციიდან ერთი-ორი კვირის განმავლობაში გამოჯანმრთელდება, ვირუსი მნიშვნელოვან რისკს უქმნის:

• ჩვილებს და მცირეწლოვან ბავშვებს
• ხანდაზმულ ადამიანებს
• ქრონიკული დაავადებების მქონე ან იმუნოდეფიციტურ პაციენტებს
საზოგადოებრივი ჯანდაცვის გავლენა საქართველოში

HMPV-ის შემთხვევების ზრდა გლობალურად მიუთითებს საქართველოზე არსებულ რამდენიმე გამოწვევაზე:

1. დაუდგენლობა და ცნობიერების ნაკლებობა:
ბევრ შემთხვევას არ აღრიცხავენ, რადგან HMPV-ის სიმპტომები ემთხვევა სხვა სასუნთქი ინფექციების სიმპტომებს, რაც აფერხებს დროულ რეაგირებას.
2. მოწყვლადი ჯგუფების რისკი:
საქართველოს ხანდაზმული მოსახლეობა და შეზღუდული ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობა რეგიონებში ზრდის მძიმე შედეგების რისკს, განსაკუთრებით სეზონური პიკების დროს.
3. ჯანდაცვის სისტემის დატვირთვა:
სასუნთქი გზების დაავადებების სეზონური პიკები, დიაგნოსტიკური და სამკურნალო რესურსების შეზღუდვასთან ერთად, შეიძლება გადაიქცეს გამოწვევად, განსაკუთრებით ნაკლებად უზრუნველყოფილ რეგიონებში.
4. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მზადყოფნა:
ვაქცინების ან ანტივირუსული საშუალებების არარსებობა HMPV-ისთვის ხაზს უსვამს პრევენციისა და მზადყოფნის აუცილებლობას.

რეკომენდაციები საქართველოსთვის:

ჯანდაცვის სისტემის გაძლიერება აკრედიტაციის მეშვეობით ჯანდაცვის დაწესებულებებმა საქართველოში უნდა მიიღონ საერთაშორისო ორგანიზაციების, როგორიცაა Accreditation Canada, აკრედიტაცია. ეს საშუალებას მისცემს მათ, გაითვალისწინონ საერთაშორისო სტანდარტები და გააუმჯობესონ ინფექციის პრევენცია, დიაგნოსტიკა და პაციენტის უსაფრთხოება.

დაკვირვებისა და დიაგნოსტიკის შესაძლებლობების გაფართოება

შექმენით ეროვნული ზედამხედველობის სისტემა, რათა დროულად გამოვლინდეს HMPV და სხვა სასუნთქი გზების ინფექციები. ინვესტირება მოახდინეთ დიაგნოსტიკურ ტექნოლოგიებში. მოწყვლადი ჯგუფების პრიორიტეტიზაცია:

• უზრუნველყოთ ხანდაზმული ადამიანები, ბავშვები და იმუნოდეფიციტური პაციენტები მაღალი ხარისხის ჯანდაცვით.
• განახორციელეთ მიზნობრივი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კამპანიები პრევენციული ღონისძიებების შესახებ.
საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება
• წამოიწყეთ განათლების კამპანიები რესპირატორული ჰიგიენის, ნიღბების ტარებისა და დაავადების დროს სახლში დარჩენის მნიშვნელობის შესახებ.
• იმუშავეთ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან და პაციენტთა საბჭოებთან ინფორმაციის გასავრცელებლად.
პრევენციული ღონისძიებების მიღება
• ხელი შეუწყვეთ ხველისა და ცემინების ეტიკეტის, ხელების ჰიგიენისა და ავადმყოფობის დროს ხალხმრავალ ადგილებისგან თავის არიდების პრაქტიკას.
• წაახალისეთ სამუშაო ადგილებზე პოლიტიკის მიღება, რომელიც ავადმყოფობის დროს სახლში დარჩენას უწყობს ხელს.

აკრედიტაციის როლი მზადყოფნაში:

საერთაშორისო აკრედიტაციის ჩარჩოები, როგორიცაა Accreditation Canada, აუცილებელია საქართველოს ჯანდაცვის სისტემის გაძლიერებისთვის. აკრედიტაცია უზრუნველყოფს:
1. ინფექციის კონტროლის მტკიცე პრაქტიკებს: საავადმყოფოები ინარჩუნებენ მაღალი სტანდარტების ჰიგიენას.
2. საგანგებო მზადყოფნას: დაწესებულებები უკეთ მზად არიან სეზონური რესპირატორული შემთხვევების მომატებისთვის.
3. პაციენტზე ორიენტირებულ ზრუნვას: აკრედიტებული დაწესებულებები პრიორიტეტს ანიჭებენ პაციენტების განათლებას.

დასკვნა

ადამიანის მეტაპნევმოვირუსი ახალი ვირუსი არ არის, მაგრამ მისი შემთხვევების ზრდა გვახსენებს, რამდენად მნიშვნელოვანია მდგრადი და პროაქტიური ჯანდაცვის სისტემა. საქართველოსთვის ეს ნიშნავს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინფრასტრუქტურის გაძლიერებას, დიაგნოსტიკური შესაძლებლობების გაფართოებას და საერთაშორისო აკრედიტაციის სტანდარტების დანერგვას.

Accreditation Canada-ის მსგავსი ორგანიზაციების პრაქტიკის მიღებით, საქართველო შეძლებს ჯანდაცვის სისტემის გაუმჯობესებას, პაციენტთა უსაფრთხოების ამაღლებას და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მომავალ გამოწვევებზე ეფექტურად პასუხს.

როგორც საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე, მოვუწოდებ ჯანდაცვის სექტორის წარმომადგენლებს, მიიღონ დროული ზომები. ერთად შეგვიძლია დავიცვათ ჩვენი საზოგადოება და ვაჩვენოთ ეფექტური ჯანდაცვის მენეჯმენტის მაგალითი გლობალურ დონეზე“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.